Amazigh herria ezagutzen

Berriki lurrikara batek ehunka lagun hil eta beste milaka batzuren kontzientziak astindu zituen. Alhuceima aldean eta Marokoko leku askotan gobernuarekin haserre daude berbere etniakoak, euren kulturari eta mintzairari eusteagatik gobernuak baztertzen dituela salatzen dute aspaldion, baina lurrikararen osteko laguntza faltak altxarazi ditu. Zuzenean munduari laguntza eskatu diote, eurek bideratzeko asmoz. Ez dira agintariez fido eta euren sare sozial indartsua eratu dute beharrizanei erantzuteko.

Bertako askoren aburuz ezin da esan Maroko herrialde arabiarra denik. Izan ere, herrialdearen gehiengoak egun arabieraz hitz egiten duen arren, jatorriz berbere edo, euren hizkuntzan dioten moduan amazigh jendeak dira ia marokoar guztiak. Arabizazio prozesuak eragin handia izan du hirietan, arabiera hizkuntza ofiziala baita eta kaleetan dariya izeneko berbeta darabilte gehienek. Baina nekazal eremuetan euren hizkuntza eta nortasuna mantentzen dituzte, eskualde jakin batzuetan batez ere. Horietako bat berriki lurrikarak jotako Rif aldea dugu, baina hegoaldean ere badira amazigh eremuak.

Amazigh-ak Afrikako euskaldunak direla esateko antzekotasunak daude. Arabiarrak agertu aurretik Ipar Afrika osoa Amazigh zen eta ehunka urtez eutsi diote euren kulturari, islamizazioa eta arabizazioa gorabehera. Kondairaren arabera, duela mende asko Egiptotik Marokoraino hedatzen zen Thamazgha inperioaren izena Numidia izan zen eta erregina baten agintepean bizi izan ziren Amazigh-ak bertan. Horregatik izen hori jarri diote euren kulturari eta izaerari buruzko ingelesezko noumidia.tk webguneari. Bertan gehienbat Rif aldeko erreferentziak ageri dira baina historia, hizkuntza eta Tifinagh alfabetoak azaltzen dituzte. Gurean Abdelkrim izenaz ezaguna den Abdelkarim Alkhattabi buruzagi gerrilariaren biografia eta Espainiak milaka soldadu galdu zituen Rif-eko gatazkaren gaineko azalpenak ageri dira webgune horretan. Frantsesez eta ingelesez mondeberbere.com webguneak informazio mordoa emango digu amazigh-en historiari eta ezaugarriei buruz.

Tamazight hizkuntza da amazigh jendearen ikur nagusia eta arabizatutakoengandik ezberdintzen dituena nagusia. Egun euren hizkuntzari eusten dioten amazigh komunitate nagusi batzuk badira. Marokon Rif, erdialdeko Atlas eta Antiatlas-a hegoaldean dira gune tradizionalak, baina azken urteotan gune hauetatik emigrazioa izan da hirietara. Ondorioz, hiri handietan ere entzuten da Tamazight-a kaleetan. Aljeriako hiriburuan ere hori gertatzen da baina Kabilia da herrialdeko amazigh gune nagusia. Marokon populazioaren %50 Tamazight hiztunak dira eta Aljerian %25 dira, horiek baitira Amazigh kulturako gune nagusiak. Handik ekialderago arabizazioaren eragina handiagoa da. Tunisian 50.000 hiztun daude Djerba irlan eta herrialdearen barnealdean, baina oso azkar ari dira hizkuntza galtzen, gobernuak ez baitu arabizazio politika gelditu nahi. Libian, Tripolitanian badira komunitate garrantzitsu eta indartsu batzuk eta Gadafi presidentea Amazigh leinu bateko kidea da. Egipton ia galduta dago Tamazight-a, soilik 5.000 eta 10.000 artean dira Siwako oasiaren inguruan euren hizkuntzari eusten diotenak. Barrualdean ere, Tuareg-ak Amazigh jendeak dira, Malin, Aljerian eta Niger-en hedatzen diren herri nomadak. Melillan eta Ceutan bizi diren ia musulman guztiak amazigh dira eta Rif aldeko tamazighteraz mintzo dira.

Urte askoan oztopoak eta errepresioa jaso dute berbereek, batez ere 1956tik, Mohamed V eta Hassan IIaren agindupean. Oraintsu Marokoko gobernua herrialdearen amazigh izaera aitortzen hasi da, baina onarpen hori sarritan eremu folklorikoan geratzen da, benetako laguntzarik eman gabe eta ekonomikoki baztertuta mantenduz. Aljerian alde guztietatik errepresioa jaso dute Amazighek. Gobernua arabierazalea da, FLNren aurreko gobernua zein oraingo Buteflikarena. Noski, hainbeste herritar hil dituzten islamista erradikalak ere arabierazaleak dira eta sozialki liberalagoak diren amazigh asko hil dituzte. Politikan, kulturan edo gizartean nabarmendu diren amazigh asko jausi dira GIA taldeak akabatuta. Horietako bat Matub Lunes kantaria izan zen, amazigh kulturaren sinboloa. Berari buruzko testua dago sarean euskaraz, Vladimir aldizkaritik hartua.

Azken urteotan Amazigh mundu osoan euren kulturaren defentsa mugimendua sortu da, bazterketa salatuz, nortasuna eta duintasuna aldarrikatuz. Emigrazioak ekarri die askatasunez adierazteko aukera eta Internet erabiltzen dute euren artean komunikatzeko edo euren izaera munduaren aurrean azaltzeko. Esaterako, Euskal Herrian bizi diren amazigh batzuek Azraf elkartea sortu dute eta euren webgunean euskararen eta tamazigh-aren arteko antzekotasunak azaltzen saiatzen dira, balizko lotura baten bila. Egiaztatua da, ordea, Kanariar uharteak berbereak izan zirela eta uharteen amazigh izaera aldarrikatzen duen elguanche.net webgunean horren frogak erakusten dituzte.

Rifeko lurrikara dela eta, Internet bilakatu da albisteak jasotzeko eta laguntza bideratzeko tresna, marokoar administrazioaren oztopoen gainetik. Holandan bizi diren amazigh-ek sarea baliatu dute lurrikararen berri emateko eta laguntza telematikoki bideratzeko. Esaterako, amazigh.nl edo tawiza.com helbideetan argazki sorta handiak ikus ditzakegu, Flash-en eginiko aurkezpenak, albisteak, elkarrizketak, artikuluak eta eztabaidagunea. Frantsesez bada lurrikararen inguruko albisteak biltzen dituen atal bat yahoo.com-en baitan.

LABURRAK

Kontaizu.net aldizkaria
Sarean kontaizu.net aldizkaria aurki dezakegu Bizkaiko Ikastolen Elkartearen eskutik. Egia esan, nahiko ezezaguna den arren, hilabete batzuk daramatza sarean gazteentzako agerkari digital honek. Bertsolaritza, literatura, musika, elkarrizketak, Internet, artea, denborapasak, kirolak, lehiaketak, agenda eta bestelako informazioak jorratzen ditu aldiro eta, dagoeneko, sei zenbaki ditu argitaratuak.

www.kontaizu.net

Film kritiko kolektiboa
Espainiako hainbat zinemagilek bat eginda osatu dute Hay motivo filma, hiru minutuko 32 film labur batuta. Hainbat arlotan Espainiako presidente Aznarrek izan duen jokabidea salatzeko eta gobernuz aldatzeko arrazoiak badirela erakutsi nahi izan dute zine zuzendariek lan kolektibo honen bidez. Leku batzuetan debekatu dute filmaren erakustea baina egileek aste honetan filmaren webgunea aurkeztu dute eta bertan berau eskuratzeko eta erakusteko bidea ematen dute. Halaber, laburrak banaka ikus daitezke Interneten bidez, Windows Media formatoan.

www.haymotivo.com

Gipuzkoaeuskara webgunea
Gipuzkoako Foru Aldundiko Euskararen Normalkuntzako Zuzendaritza Nagusiak sarean ipini du webgunea gipuzkoaeuskara.net helbidean. Gipuzkoan euskararen inguruan sortutako albisteak, dirulaguntzak eta era guztietako jarduerak agertuko dira bertan. Noski, azken asteotan denon ahotan dabilen Juan Perez Lazarragakoren eskuizkribua aipatu eta aztertzen dute bertan, baina honek bere webgunea dauka, iruditan dokumentuaren orrialde guztiak ikusgai dituena.

www.gipuzkoaeuskara.net
lazarraga.gipuzkoakultura.net